کـفـار مـکه و قتى که با دعوت پیامبر (ص ) و کلام الهى روبه رو شدند , یا از استماع آن خوددارى مى کردند و دیگران را هم بازمى داشتند ( فصلت , 26 ) یا مى گفتند این جز سخن انسان نیست . ( مدثر , 25 ) یا مى گفتند اگر مى خواستیم همانند این مى گفتیم . این جز افسانه هاى پیشینیان [ اساطیرالاولین ] نیست . ( انفال , 31 ) در اینجاست که خداوند تحدى مى فرماید. یـعـنـى از منکران و معاندان مى خواهد که اگر قرآن را غیر و حیانى و غیر الهى مى دانند نظیرى بـراى آن بـیاورند ( طور , 33 ـ 34 ) همچنین : یا مى گویند این [ قرآن ] را برساخته است بگو اگـر راست مى گویید ده سوره برساخته همانند آن بیاورید , و هرکسى را که مى توانید , در برابر خـداونـد , بـه یارى بخوانید , آنگاه اگر از عهده پاسخ شما بر نیامدند , بدانید که آن به علم الهى نازل شده است .... ( هود , آیات 13 و 14 ) .

 سرانجام مى فرماید : و اگر از آنچه بر بنده خویش فرو فرستاده ایم , شک دارید , اگر راست مى گویید سوره اى همانند آن بیاورید , و از یاورانتان در برابر خداوند یارى بخواهید. ولـى اگـر چـنین نکردید - که هرگز نخواهید کرد - از آتشى که هیزم آن انسان و سنگ است , و براى کافران آماده شده است , بترسید. ( بقره , 23 ـ 24 ). ( نیز ـ اسراء , 88 ) و این تحدى عام است . یـعـنـى خـطـاب بـه همه انسانها اعم از همعصران پیامبر (ص ) و اعم از عربها و همه ادوار و همه سرزمینهاست . در عصر نزدیک به عصر رسالت و قرون بعدى , عده اى از جمله مسیلمه کذاب , در مقام معارضه با قـرآن برآمده اند و فقط کلماتى سست پیوند , بدون معناى بلند یا حتى معناى عادى , که نه نظیر قرآن است , و نه نظیر کلام متعارف , چیزهایى سر هم بندى کرده اند. و بدینسان معجزه بودن قرآن تحقق یافته است . زیـرا مـعـجـزه عبارت است از امرى خارق العاده که مقرون به تحدى و مصون از معارضه باشد و خداوند آن را به دست پیامبرانش ظاهر سازد که دلیل بر صدق رسالت آنان باشد. و مـشـرکـان عرب , براى ابراز مخالفت با پیامبر (ص ) دهها جنگ به راه انداختند و سالها خود و جـامعه را گرفتار بحران کردند که امرى بسیار شاق بود , ولى نتوانستند به راه ساده تر که آوردن نظیر قرآن و لذا ابطال دعوى حقانیت آن بود , نرفتند. ( التمهید , محمد هادى معرفت , 4/16 ). در مـعناى اعجاز قرآن چند وجه گفته اند : 1 ) فصاحت شگرف و بلاغت بیمانند که نظیر و بدیلى ندارد [ نظریه اعجاز زبانى ]. 2 ) موسیقى و آهنگ آن . 3 ) بیمانندى معارف و تعالیم قرآن . 4 ) تشریعات آن که موافق فطرت و عقل سلیم است و سعادت دو جهانى دربردارد. 5 ) براهین آن قاطع و داراى فصل الخطاب است . 6 ) مشتمل بر اخبار غیبى است , چه غیب مربوط به گذشته , چه آینده . 7 ) مشتمل بر اشارات علمى بر اسرار آفرینش است . 8 ) اسـتـقـامت بیان دارد و خالى از تناقض و اختلاف است , با آنکه در هنگامه حوادث بسیار و در طول بیست و سه سال نازل شده است . 9 ) قـول بـه اینکه خداوند دلها و همتهاى مخالفان را از آوردن نظیر قرآن , منصرف داشته است [ نظریه صرفه ]. مـعجزات پیامبران پیشین بیشتر حسى بوده است , ولى قرآن که معجزه الهى و معجزه جاودانه و مستمر اسلام و پیامبر اسلام (ص ) محسوب مى گردد , معجزه اى عقلى - علمى ( فرهنگى ) است . به گفته اى مشهور معجزه هر پیامبرى مناسب با پیشرفتهاى زمانه اش بوده است , و چون در عصر پـیـامبر ما (ص ) , شعر و ادب در میان قوم عرب , هنرى والا محسوب مى گردیده , خداوند براى پیامبر اسلام (ص ) , معجزه زبانى - ادبى انتخاب فرموده است . از میان وجوه مختلف اعجاز قرآن که برشمردیم , دو وجه برجسته تر است . الـف ) اعجاز زبانى - ادبى , که اکثریت قاطع علماى امامیه برآنند و نیز بسیارى از قرآن پژوهان و ادب شـنـاسـان اهل سنت از جمله جاحظ و قاضى عبدالجبار , و زمخشرى و عبدالقاهر جرجانى و سکاکى و قرآن پژوه و هنرمد بزرگى چون خواجه شمس الدین محمد حافظ. ب ) نظریه صرفه . طبق این نظریه اعجاز قرآن کریم در خود قرآن و از جمله در فصاحت بى نظیر و هنر ادبى - زبانى آن نیست , بلکه در این است که خداوند صرف همم فرموده است . یـعـنى اندیشه کسانى را که قصد برابرى و نظیره آورى با قرآن کریم داشته اند , منصرف گردانده است . از علماى امامیه , سید مرتضى علم الهدى و شیخ مفید طرفدار این نظریه اند. امـا ایـن نظریه , نظریه اى ضعیف و خدشه پذیر است , زیرا ارزش ذاتى و ادبى - زبانى و محتوایى و سبکى قرآن را براى معجزه بودن آن کافى نمى داند. شـاید علت گرایش این بزرگان و نیز نظام معتزلى ( که واضع این نظریه شمرده مى شود ) و ابن حـزم ظاهرى و برخى دیگر از اشاعره که از نظریه صرفه دفاع مى کنند , این باشد که نظریه اعجاز زبـانـى - ادبـى را نارسا مى دانند و برآنند که فى المثل آثار ادبى شامخ هر قوم و ملتى معجزه آسا و معارضه ناپذیر و بى همانند است . ( بـراى تـفـصـیـل دربـاره سایر وجوه اعجاز ـ مقاله اعجاز القرآن نوشته دکتر اصغر دادبه , در دایرة المعارف تشیع , 2/562 ـ 265. همچنین فصل اعجاز القرآن در البیان تالیف آیت اللّه خویى . هـمـچـنـیـن مجلد چهارم از کتاب التمهید , تالیف استاد محمد هادى معرفت که سراسر درباره تحدى و اعجاز قرآن است ).