( و قال ربکم ادعونى استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین )
پروردگار شما گفته است : مرا بخوانید تـا خواستـه هایتـان را اجـابـت کنم و بـرآورده نمایم . همانا کسانى که از عبـادت من ( درخـواست و سوال از من ) سربـاز مى زنند و سرکشى مى کنند , بـه زودى با ذلت و خوارى وارد دوزخ مى شوند .

خداوند در این آیه شریفه بـه صراحت اعلام مى دارد که هر که مرا بخواند و از من چیزى بطلبد , دعایش را مى پذیرم و بـه استجابـت مى رسانم و حاجتش را بـرآورده مى کنم . سپس تاکید مى کند که هر کس از دعا کردن سـرپـیچـى و عصـیان کند و از سـوال و نیایش بـه درگاهم تکبر نماید و مرا نخواند , او را با ذلت بـه جهنم افکنم . واژه عبادت که در این آیه آمده است , مقصود از آن بـه فرموده امام باقر علیه السلام دعا است , زیرا بـرترین و بـا فضیلت ترین عبادت و بندگى خدا , دعا و سوال از درگاه اوست .
از امام باقر علیه السلام سوال مى شود : کدام عبادت افضل است ؟
مى فرماید : چیزى نزد خداى عزوجـل بـرتـر از دعا نیست که از او سوال و درخواست کنند وآنچه را نزد اوست از او بخواهند و هیچ کس نزد خدا دشمن تر نیست از کسى که در عبـادت و پـرستـش ذات مقدسش گردنکشى کند و آنچه را نزد او است درخواست ننماید .
پرسشى که بـه نظر مى رسد این است که بـا این صراحت بـیان آیه مبارکه در استجابـت دعاى مومنان , چرا درخواست ها بـه استجابـت نمى رسد ؟
در این بـاره مطالب جـالب و زیادى در روایات معـصـومین علیهم السلام آمده که بهتر است بدون هیچ حاشیه اى از آنها استفاده کرد .

شرایط استجابت دعا
مهمترین شرایط استجابت دعا , مصلحت بودن آن است .
چه بسا کسى چیزى را از خدا بـخواهد که بـه مصلحتـش نیست و چون خداى عزوجـل ارحم الراحمین است و به بندگانش لطف دارد , قطعا مصلحت بـنده اش را مى خواهد و لذا اگر در حالى که مطلب درخواستى بـه مصلحت سوال کننده نباشد , به اجابت برسد , قطعا قبیح است و خداى سبـحان از هر قبیحى منزه است , یا اینکه ممکن است مطلب درخواستى غیر ممکن باشد یا داراى مفسده اى چه در کوتاه مدت و چه در دراز مدت بـراى درخواست کننده باشد , که ما بیشتر بر درگاهش عجز و لابـه کنیم و بـه خاک افتـیم و دعا و نیایش نمائیم و اگر در این دنیا , دعاى ما طبق مصالحى که بسیارى از آنها بر ما پوشیده است به استجابـت نرسد , قطعا بر سرمایه آخرتمان افزوده مى شود و اجر و پاداش ما را عندالله زیادتر مى کند .
به هر حال لازم است انسان در هر حال از خدا بـخواهد و دعا کند . معاویه بـن عمار از امام صادق علیه السلام مى پـرسد : جانم بـه قربانت ! چه مى فرمایید درباره دو نفر که بـا هم وارد مسجد شدند , یکى بـیشتر نماز مى خواند و دیگرى بـیشتر دعا مى کند , کدام یک بـرتـرند ؟ حضرت پـاسخ مى دهد : هر دو کار نیکى انجام مى دهند .
عرض مى کند : دانستـم ولى کدام یک بـه هر حـال بـرتـر اسـت ؟ مى فرماید : او که بیشتر دعا مى کند . آیا نشنیدى که خداى سبحان مى فرماید: [ ادعونى استجب لکم] . دعا همان عبادت بزرگ است .
یکى دیگر از شرایط استجابـت دعا این است که انسان بـه پیمانى که با خدا بسته است وفادار باشد .
پیمان بـا خدا این است که در بـرابـر احـکـام و اوامرش اطاعـت کـنیم و سـر فـرود آوریم و از دستورهاى الهى سرپیچى ننمائیم , در آن صورت اگر درخواستى کردیم , بى گمان مورد استجابت قرار مى گیرد .
شخصى از امام صادق علیه السـلام پـرسـید : خـدا مى فرماید : [ ادعونى استـجـب لکم] و بـا این حـال ما هرچـه دعا مى کنیم بـه استجابت نمى رسد ؟ ! حضرت فرمود : روا نشدن دعاهایتان بـراى این اسـت که شما بـه عهد و پـیمان خـود بـا خـداوند وفا نمى کنید .
خداوند مى فرماید: [ اوفوا بعهدى اوف بعهدکم ] بـه پیمان من وفادار بـاشـید , من هم بـه پـیمانم وفـا مى کنم. [ والله لو وفیتم الله لوفى لکم ] به خدا قسم اگر وفا کنید , خدا نیز وفا مى کند .

شرایط دیگر استجابـت دعا , دانستـن جهت و روش دعا کردن است .
در روایتـى که نویسنده کتـاب[ نورالثقلین ] نقل کرده , راوى از امام صادق علیه السلام مى پـرسد : چرا دعاى ما بـه استـجـابـت نمى رسـد ؟ حـضرت مى فرماید : بـاید روش دعا کردن را بـیاموزید .
سوال مى کند : روش چیست ؟ مى فرماید : [ تـبـدا فتـحمد الله و تـذکر نعمه عندک ثم تـشکره ثم تـصلى على النبـى و آله ثم تـذکر ذنوبـک فتقر بـها ثم تستعیذ منها , فهذا جهه الدعاء] در آغاز دعا , خدا را ستایش مى کنى و نعمتهایش را بـه یاد مى آورى سپـس شکر و سپاس مى کنى و بر پیامبر و اهل بیتش درود مى فرستى , سپس گناهانت را یادآور مى شوى و بـه آنها اعتـراف مى کنى و بـه خدا پناه مى برى . این روش دعا کردن است .

شرط دیگر دعا صلوات است
در روایتـى حارث بـن مغیره از امام صادق علیه السلام نقل مى کند که فرمود : هرگاه خواستى دعا کنى , خدا را ستایش و تمجید و حمد و تسبـیح و تهلیل کن و پس از حمد و ثناى پروردگار , بر محمد و آلش صلوات و درود بـفرست , سپس دعاى خود را با خدایت مطرح کن .
امام صـادق عـلیه السـلام طى روایت دیگرى مى فرماید : هر که از خدا چیزى را بـخواهد , پـس بـاید در آغاز , بـر محمد و آل محمد درود فرستد سپس حاجتش را بیان کند و بعد از آن دوباره با صلوات بر پیامبر و اهل بیتش , سخنش را به پایان بـرساند , همانا خداى عزوجل کریم تر از آن است که دو طرف دعا را که صلوات مى بـاشد بـپذیرد و خود درخواست را که در وسط قرار دارد , رها نماید .

آخرین شرط استجابت دعا شناخت است که شرط بـسیار دشوارى است .
البته شناخت از شخـصى بـا شخـص دیگر تـفاوت دارد . قطعا شناخـت واقعى نزد پیامبر و خاندان معصومش است و بـس , ولى بـهر حال هر کس بـاید تا اندازه اى خدا شناس بـاشد . در کتاب توحید از امام کاظم علیه السلام روایت شده که فرمود : گروهى از امام صادق علیه السلام پـرسیدند : چرا خدا را مى خوانیم و اجابـتـمان نمى کند ؟ فرمود : زیرا کسى را مى خوانید که او را نمى شناسید .
از خـداى متـعال خـالصانه درخـواسـت مى نماییم خـود را بـه ما بشناساند[اللهم عرفنى نفسک] تا در این ایام و لیالى مبارک قدر که ایام دعا و استجابت دعا است , توفیق دعا کردن را بیابیم و بـا شناخـت و معرفت خـدا را بـخـوانیم و بـه خـواسـت خـداوند دعاهایمان به استجابت رسد و مقبول درگاه ذات مقدسش قرار گیرد .